Λογοτεχνικά είδη, εν τω βάθει ανάλυση

Εθνική βιβλιοθήκη

Η κατηγοριοποίηση της λογοτεχνίας διακρίνεται στις: μεγαλύτερες κατηγορίες, μεγάλες κατηγορίες και υποκατηγορίες. Αυτές είναι:

Λογοτεχνικά γένη

Λογοτεχνικά είδη

Υποκατηγορίες ειδών ή υποείδος

Ο όρος «γένος» αφορά τις τρείς μεγαλύτερες κατηγορίες του έντεχνου λόγου, δηλαδή τον λυρικό, τον δραματικό και τον πεζό λόγο, ενώ οι όροι «είδος» και «υποείδος» χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίσουν μεγάλες ή μικρότερες υποκατηγορίες των γενών. Παρακάτω θα εξηγήσουμε με απλό τρόπο την ταξινόμηση και κατηγοριοποίηση της λογοτεχνικής παραγωγής σε γένη και είδη, όπως και τι σημαίνει το καθένα. Δεν θα εντρυφήσουμε στον δραματικό και λυρικό λόγο παρά θα αναφερθούμε σε αυτά επιγραμματικά διότι δεν αφορούν το αντικείμενό μας, που είναι η πεζογραφία.

ΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΓΕΝΗ

• Πεζός λόγος
• Δραματικός λόγος
• Λυρικός λόγος

Το πεζογράφημα είναι η αποτυπωμένη προφορική μας ομιλία. Ο πεζός λόγος διαφέρει απ’ τον ποιητικό, τον έμμετρο. Δεν έχει μέτρο, ούτε ομοιοκαταληξία. Δεν έχει μια συγκεκριμένη μορφή, γεννιέται απ’ τη γνώση, την παρατηρητικότητα, απ’ το μυαλό. Βασικό στοιχείο έχει τη λογική, τις ιδέες, χωρίς να αρνιέται τη φαντασία και το αίσθημα. Ο πεζός λόγος, ανάλογα με το περιεχόμενο και τη μορφή του, χωρίζεται βασικά σε τρία είδη: στο διήγημα, στη νουβέλα και στο μυθιστόρημα, γεννώντας έτσι τα λογοτεχνικά είδη.

Δραματικός λόγος είναι το λογοτεχνικό έργο το οποίο εμπεριέχει ΔΡΑΣΗ ΑΛΗΘΙΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ και γι’ αυτό ΔΕ διαβάζεται απλώς αλλά παριστάνεται στη σκηνή, δηλαδή στο θέατρο.

Λυρικός λόγος: πρόκειται για ΠΟΙΗΣΗ η οποία μπορεί να τραγουδηθεί με τη συνοδεία λύρας. Στη λυρική ποίηση, ο ποιητής περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο μία εικόνα ή μία κατάσταση.

ΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΙΔΗ

• Διήγημα
• Νουβέλα
• Μυθιστόρημα

Τα άνωθεν είναι τα τρία βασικά είδη του πεζού έντεχνου λόγου και θα τα αναλύσουμε

Εις βάθος ανάλυση λογοτεχνικών χαρακτήρων

«Χαρακτήρες» ονομάζουμε τα πλασματικά πρόσωπα που συναντάμε στα λογοτεχνικά έργα, κυρίως στα πεζογραφικά. Άλλες ονομασίες τους είναι: «πρόσωπα» ή «δρώντα πρόσωπα», «ήρωες».

Πρώτος ο Αριστοτέλης διακρίνει τους χαρακτήρες του αρχαίου δράματος σε καλούς («σπουδαίους») και κακούς («φαύλους»).

Οι σύγχρονοι μελετητές δέχονται ότι οι ήρωες των λογοτεχνικών κειμένων δεν υπάρχουν έξω από τον κόσμο των λέξεων και δεν είναι σε καμία περίπτωση πραγματικοί· απλά αναπαριστούν αληθινά πρόσωπα, με βάση συγκεκριμένα μυθοπλαστικά τεχνάσματα, ανάλογα με τις προθέσεις του δημιουργού τους.

Η διαδικασία που ακολουθούμε κάθε φορά που γράφουμε ένα αφηγηματικό κείμενο, έχει ως εξής: κάθε πρόσωπο δεν είναι παρά μια υποθετική και διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση. Συνδέουμε διάφορα αποσπασματικά και σκόρπια στοιχεία, που προέρχονται από άλλους είτε από προσωπικές μας παρατηρήσεις· και φτιάχνουμε στο νου μας ένα σύνολο, που έχει ελάχιστες πιθανότητες να μείνει αμετάβλητο και να αντιστοιχεί στην αλήθεια.

Γνωρίσματα που αποδίδονται στους χαρακτήρες

Το πιο βασικό στοιχείο είναι το όνομα, το οποίο λειτουργεί και ερμηνευτικά (π.χ. αλληγορικά ή συμβολικά ονόματα, προσωνύμια, ανώνυμοι ήρωες, κτλ.). Μετά είναι η εξωτερική του εμφάνιση, οι κινήσεις ή χειρονομίες του, καθώς και οι χώροι ή το περιβάλλον στο οποίο κινείται.

Κάθε πλασματικός ήρωας χαρακτηρίζεται από τις λέξεις, τις πράξεις και τις σχέσεις του, την επιρροή άλλων χαρακτήρων πάνω του και φυσικά από τον αφηγητή, απ’ το φίλτρο του οποίου περνούν υποχρεωτικά και όλα τα προηγούμενα.

Κάθε χαρακτήρας έχει ιδιαίτερα γνωρίσματα που τον κάνουν να ξεχωρίζει και παράλληλα εκπροσωπεί κάτι πολύ ευρύτερο από τον εαυτό του.

Πως ξεχωρίζουμε τον πρωταγωνιστή («ήρωα») μιας αφήγησης;

Μόνο εάν πληροί μια δέσμη πέντε κριτηρίων: