ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΟΥ FREYTAG
Ένα έργο πρέπει να ξεκινά με την «έκθεση» δηλαδή την παρουσίαση των βασικών προσώπων, καθώς και του πλαισίου μέσα στο οποίο θα εξελιχθεί η δράση ή διαφορετικά, την αποκάλυψη στον αναγνώστη όλων των πληροφοριών που ο συγγραφέας κρίνει απαραίτητες για την κατανόηση της πλοκής, δηλαδή το βασικό γεγονός που πυροδοτεί την έναρξη της δράσης, το λεγόμενο «στοιχείο πλοκής», θέτοντας έτσι αντιτιθέμενες δυνάμεις σε κίνηση. Στη συνέχεια η δράση κλιμακώνεται συνεχώς, ακολουθώντας μιαν ανοδική πορεία, με τα γεγονότα να περιπλέκονται και συχνά να οδηγούν σε σύγκρουση. Κάποια στιγμή, η δράση φτάνει στο ανώτατο δυνατό σημείο, στο οποίο μοιάζουν να κρίνονται τα πάντα: η στιγμή αυτή, όπου τόσο η ένταση όσο και το ενδιαφέρον του αναγνώστη βρίσκονται στο υψηλότερο δυνατό σημείο, λέγεται «κορύφωση».
Το τμήμα του έργου από το ξεκίνημα της δράσης έως την κορύφωση, είναι το πιο σημαντικό και ονομάζεται «δέση». Από εκεί και πέρα η δράση ακολουθεί καθοδική πορεία: όλα τα ζητήματα έχουν βρει την απάντησή τους, οι τυχόν συγκρούσεις έχουν ολοκληρωθεί και οδηγούμαστε αργά προς τη «λύση», δηλαδή προς το τέλος του έργου, πλην μιας ξαφνικής μεταβολής στην τύχη του ήρωα (αυτό που ο Αριστοτέλης ονομάζει «περιπέτεια») –αλλά αυτή είναι και η τελευταία έκπληξη που μας διαφυλάσσει το έργο.
Αυτή είναι η ιδανική πλοκή που θέλησε να αναπαραστήσει σχηματικά ο Freytag.
Να σημειώσουμε εδώ ότι: απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα και μετά, οι πιο σημαντικοί δημιουργοί καταργούν την «έκθεση»: οι αποκαλύψεις γίνονται σταδιακά και μόνο όταν είναι απαραίτητες· οι πληροφορίες που έχει ο αναγνώστης στη διάθεσή του για να κατανοήσει τη δράση, είναι ελάχιστες. Τα σύγχρονα έργα, σπανίως υπακούν σε κανόνες. Ωστόσο, η πυραμίδα του Freytag εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας επειδή χρησιμοποιεί απλούς και κατανοητούς όρους.
Βασικός κανόνας: ο συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να σχεδιάζει, οργανώνει και συνδέει τα διάφορα στοιχεία του έργου του (γεγονότα, επεισόδια, σκηνές) προκειμένου να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Στις τελευταίες δύο εικόνες παρατηρούμε επεξηγήσεις της πυραμίδας Freytag
Δημήτρης Δραγούνης 